Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyü arasında yeşermiş, yıllardır dilden dile dolaşan ve dinleyenleri derinden etkileyen ‘Al Fadimem’ türküsünün ardındaki acı dolu sevda hikayesi, geziplan.com.tr farkıyla gün yüzüne çıkıyor. Bu eşsiz kültürel mirasın gerçek kökenlerini ve zamanla uğradığı değişimleri aydınlatmak amacıyla önemli bir proje hayata geçirildi.
TÜBİTAK Destekli Proje, Türküye Can Verdi
Türk Dili ve Edebiyatı alanında düzenlenen TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde tarih öğretmeni Faruk Karakuş’un danışmanlığında 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir, ‘Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir’in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği’ adlı çalışmasını tamamladı. Bu proje sayesinde, efsaneleşmiş ‘Al Fadimem’ türküsünün gerçek öyküsü, ilk sözleri ve kaybolmaya yüz tutan detayları, birinci elden tanıklıklarla titizlikle derlendi.
Halk Kültüründe Türkülerin Değişen Yüzü
Proje, halk kültürünün en önemli taşıyıcılarından olan türkülerin, zaman içerisinde geçirdiği söz ve anlam değişimlerini mercek altına almayı amaçladı. Bu kapsamda, ‘Al Fadimem’ türküsünün gerçek kahramanları Kadir Kilci (Efe Kadir) ve Fadime Bostan ile onların yaşadığı döneme tanıklık etmiş akrabalar ve köylülerle yapılan derinlemesine görüşmeler, araştırmanın temelini oluşturdu. Bu samimi sohbetler, türkünün duygusal derinliğini ve toplumsal bağlamını anlamak açısından paha biçilmez veriler sundu.
Bir Sevdanın Türküye Dönüşen Trajik Öyküsü
Yapılan saha çalışmaları ve görüşmeler sonucunda, türkünün ardındaki hüzünlü hikaye şu şekilde ortaya çıktı: Efe Kadir, yetim ve maddi durumu yetersiz olduğu için sevdiği Fadime ile evlenemeyeceğini anlar. Fadime’nin de gönlü olunca, onu kaçırmaya karar verir. Ancak o dönemde resmi kayıt sistemindeki yaş düzenlemeleri nedeniyle, Fadime’nin yaşı büyük olmasına rağmen resmi kayıtlarda küçük görünmektedir. Bu durum, Fadime’nin ailesinin şikayeti üzerine Efe Kadir’in tutuklanmasına ve hapse girmesine neden olur. Kaderin cilvesiyle, Fadime ise ailesi tarafından başka biriyle evlendirilir. Bu acı ayrılık, Efe Kadir’in hapishanedeki günlerinde yüreğinden kopan ve ‘Al Fadimem’ türküsüne ilham veren ağıtlarla dile gelir.
40 Yıllık Ses Kaydı, Gizemi Araladı
Araştırmanın en çarpıcı bulgularından biri, türkünün kahramanı Efe Kadir’in kendi sesinden yapılmış 40 yıllık bir ses kaydının gün yüzüne çıkması oldu. 1985 yılında, Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin isteği üzerine kaydedilen bu nadide kaset, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat seslendirdiğini ortaya koydu. Ali Kalkan, Veli Kilci ve aile bireylerinin özenle sakladığı bu kayıt, ‘Al Fadimem’ türküsünün ilk ve en doğru sözlerine ulaşmada kritik birincil kaynak niteliği taşıdı. Bu sayede, kuşaklar boyunca aktarılan ve zamanla sözleri değişen türkünün orijinaline ne kadar yaklaşıldığı somut verilerle kanıtlandı.
Saha çalışmalarıyla elde edilen bilgiler ve bu tarihi ses kaydı sayesinde, günümüzde bilinen sözlerden farklı, daha önce hiç kayıt altına alınmamış kıtalar da derlendi. Bu çalışma, ‘Al Fadimem’ türküsünün yaşayan bir miras olarak nesilden nesile aktarılırken geçirdiği dönüşümü gözler önüne sererek, halk müziğimizin zenginliğini ve tarihsel gelişimini anlamamız açısından önemli bir kilometre taşı oluşturuyor. geziplan.com.tr olarak, bu değerli kültürel mirasın aydınlatılmasına katkı sunmaktan gurur duyuyoruz.
